1
|
Cevasco Contreras MDP, Borgo J, Celentano AM, Elso OG, Bach H, Catalán CAN, Bivona AE, Vaca HR, Rosenzvit MC, Sülsen VP. Extracts and Terpenoids from Stevia Species as Potential Anthelmintics for Neglected Tropical Diseases Caused by Cestode Parasites. Molecules 2024; 29:4430. [PMID: 39339424 PMCID: PMC11433760 DOI: 10.3390/molecules29184430] [Citation(s) in RCA: 0] [Impact Index Per Article: 0] [Reference Citation Analysis] [Abstract] [Key Words] [MESH Headings] [Grants] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 07/20/2024] [Revised: 09/09/2024] [Accepted: 09/11/2024] [Indexed: 09/30/2024] Open
Abstract
Cestodes are etiological agents of neglected diseases such as echinococcosis and cysticercosis, which are major public health problems. Antiparasitic treatment relies on a small number of approved drugs, which are often only partially effective, poorly tolerated and require prolonged administration. Thus, the discovery of novel potential treatments is critical. The Stevia genus (Asteraceae) includes species that are recognized as a source of bioactive compounds, with many species associated with medicinal uses. In this study, the cestocidal activity of four South American Stevia species that previously showed antiprotozoal activity was analyzed using a motility assay on the laboratory cestode model, Mesocestoides vogae. The four Stevia extracts showed cestocidal activity, with S. alpina var. alpina as the most active. The sesquiterpene lactones estafietin and eupatoriopicrin were purified from S. alpina var. alpina and S. maimarensis, respectively, and tested on M. vogae. Estafietin showed cestocidal activity, inhibiting parasite viability in a dose-dependent manner, even from the first day of incubation. Consistent with the motility effects, the extract of S. alpina var. alpina and estafietin induced marked alterations in the morphology of the parasite. The results of this report show that Stevia species represent a source of new molecules with potential for the treatment of neglected tropical diseases caused by cestodes.
Collapse
Affiliation(s)
- María del Pilar Cevasco Contreras
- Departamento de Microbiología, Facultad de Medicina, Universidad de Buenos Aires, Buenos Aires C1113AAD, Argentina; (M.d.P.C.C.); (A.M.C.); (H.R.V.)
- Instituto de Investigaciones en Microbiología y Parasitología Médica (IMPaM) (UBA-CONICET), Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155, Piso 13, Buenos Aires C1113AAD, Argentina
| | - Jimena Borgo
- Instituto de Química y Metabolismo del Fármaco (IQUIMEFA) (UBA-CONICET), Universidad de Buenos Aires, Junín 956, Piso 2, Buenos Aires C1113AAD, Argentina;
- Cátedra de Farmacognosia, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, Piso 2, Buenos Aires C1113AAD, Argentina;
| | - Ana María Celentano
- Departamento de Microbiología, Facultad de Medicina, Universidad de Buenos Aires, Buenos Aires C1113AAD, Argentina; (M.d.P.C.C.); (A.M.C.); (H.R.V.)
- Instituto de Investigaciones en Microbiología y Parasitología Médica (IMPaM) (UBA-CONICET), Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155, Piso 13, Buenos Aires C1113AAD, Argentina
| | - Orlando Germán Elso
- Cátedra de Farmacognosia, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, Piso 2, Buenos Aires C1113AAD, Argentina;
- Unidad de Microanálisis y Métodos Físicos Aplicados a Química Orgánica (UMYMFOR) (UBA-CONICET), Ciudad Universitaria, Pabellón 2, Piso 3, Buenos Aires C1428EGA, Argentina
| | - Hernán Bach
- Instituto Nacional de Tecnología Agropecuaria, Nicolas Repetto y De los Reseros s/n, Hurlingham, Buenos Aires B1686IQN, Argentina;
| | - Cesar Atilio Nazareno Catalán
- Instituto de Química Orgánica, Facultad de Bioquímica, Química y Farmacia, Universidad Nacional de Tucumán, Ayacucho 471, San Miguel de Tucumán T4000INI, Argentina;
| | - Augusto Ernesto Bivona
- Instituto de Estudios de la Inmunidad Humoral (IDEHU) (UBA-CONICET), Junín 956, Piso 4, Buenos Aires C1113AAD, Argentina;
| | - Hugo Rolando Vaca
- Departamento de Microbiología, Facultad de Medicina, Universidad de Buenos Aires, Buenos Aires C1113AAD, Argentina; (M.d.P.C.C.); (A.M.C.); (H.R.V.)
- Instituto de Investigaciones en Microbiología y Parasitología Médica (IMPaM) (UBA-CONICET), Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155, Piso 13, Buenos Aires C1113AAD, Argentina
- Institut de Génétique et de Biologie Moléculaire et Cellulaire, Université de Strasbourg, CNRS, INSERM, UMR 7104, U 1258, 67404 Illkirch, France
| | - Mara Cecilia Rosenzvit
- Departamento de Microbiología, Facultad de Medicina, Universidad de Buenos Aires, Buenos Aires C1113AAD, Argentina; (M.d.P.C.C.); (A.M.C.); (H.R.V.)
- Instituto de Investigaciones en Microbiología y Parasitología Médica (IMPaM) (UBA-CONICET), Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155, Piso 13, Buenos Aires C1113AAD, Argentina
| | - Valeria Patricia Sülsen
- Instituto de Química y Metabolismo del Fármaco (IQUIMEFA) (UBA-CONICET), Universidad de Buenos Aires, Junín 956, Piso 2, Buenos Aires C1113AAD, Argentina;
- Cátedra de Farmacognosia, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, Piso 2, Buenos Aires C1113AAD, Argentina;
| |
Collapse
|
2
|
Elso OG, Cerny N, Laurella LC, Bivona AE, Sánchez Alberti A, Morales C, Catalán CAN, Malchiodi EL, Sülsen VP. In silico toxicologic profile and in vivo trypanocidal activity of estafietin, a sesquiterpene lactone isolated from Stevia alpina Griseb. Nat Prod Res 2024; 38:690-695. [PMID: 36938813 DOI: 10.1080/14786419.2023.2188208] [Citation(s) in RCA: 0] [Impact Index Per Article: 0] [Reference Citation Analysis] [Abstract] [Key Words] [MESH Headings] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 08/16/2022] [Accepted: 02/27/2023] [Indexed: 03/21/2023]
Abstract
Chagas disease is an infection caused by the protozoan Trypanosoma cruzi, affecting 6-8 million people worldwide. Only two drugs are available for its treatment, having a limited efficacy and adverse side-effects. Estafietin is a sesquiterpene lactone isolated from Stevia alpina with in vitro activity against T. cruzi and low cytotoxicity against mammalian cells. The aim of this work was to predict the toxicologic profile of estafietin by in silico methods and assess its in vivo activity on a murine model of Chagas disease. Estafietin showed low toxicity according to pkCSM web tool and passed the PAINS filter from PAINS-remover web server. The treatment of infected mice with 1 mg/Kg/day of estafietin for five consecutive days administrated by intraperitoneal route significatively decreased parasitemia levels and reduced inflammatory infiltrates and myocyte damage on muscle tissue. These results suggest that estafietin had effect both on acute and chronic stages of the infection.
Collapse
Affiliation(s)
- Orlando G Elso
- Cátedra de Farmacognosia, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 2nd floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
- Instituto de Química y Metabolismo del Fármaco (IQUIMEFA), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 2nd floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| | - Natacha Cerny
- Instituto de Microbiología y Parasitología Médica (IMPaM), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155, 13th floor, (C1121ABG), Buenos Aires, Argentina
- Instituto de Estudios de la Inmunidad Humoral (IDEHU), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 4th floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| | - Laura C Laurella
- Cátedra de Farmacognosia, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 2nd floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
- Instituto de Química y Metabolismo del Fármaco (IQUIMEFA), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 2nd floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| | - Augusto E Bivona
- Instituto de Estudios de la Inmunidad Humoral (IDEHU), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 4th floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
- Cátedra de Inmunología, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 4th floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| | - Andrés Sánchez Alberti
- Instituto de Microbiología y Parasitología Médica (IMPaM), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155, 13th floor, (C1121ABG), Buenos Aires, Argentina
- Cátedra de Inmunología, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 4th floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| | - Celina Morales
- Departamento de Patología, Facultad de Medicina, Instituto de Fisiopatología Cardiovascular, Universidad de Buenos Aires, Paraguay 2155 (C1121ABG), Buenos Aires, Argentina
| | - Cesar A N Catalán
- Instituto de Química Orgánica, Facultad de Bioquímica, Química y Farmacia, Universidad Nacional de Tucumán, Ayacucho 471, (T4000INI), San Miguel de Tucumán, Tucumán, Argentina
| | - Emilio L Malchiodi
- Instituto de Estudios de la Inmunidad Humoral (IDEHU), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 4th floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
- Cátedra de Inmunología, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 4th floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| | - Valeria P Sülsen
- Cátedra de Farmacognosia, Facultad de Farmacia y Bioquímica, Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 2nd floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
- Instituto de Química y Metabolismo del Fármaco (IQUIMEFA), CONICET - Universidad de Buenos Aires, Junín 956, 2nd floor, (C1113AAD), Buenos Aires, Argentina
| |
Collapse
|
3
|
Ortiz JE, Piñeiro M, Martinez-Peinado N, Barrera P, Sosa M, Bastida J, Alonso-Padilla J, Feresin GE. Candimine from Hippeastrum escoipense (Amaryllidaceae): Anti-Trypanosoma cruzi activity and synergistic effect with benznidazole. PHYTOMEDICINE : INTERNATIONAL JOURNAL OF PHYTOTHERAPY AND PHYTOPHARMACOLOGY 2023; 114:154788. [PMID: 37037085 DOI: 10.1016/j.phymed.2023.154788] [Citation(s) in RCA: 6] [Impact Index Per Article: 3.0] [Reference Citation Analysis] [Abstract] [Key Words] [MESH Headings] [Track Full Text] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 01/05/2023] [Revised: 03/10/2023] [Accepted: 03/27/2023] [Indexed: 06/19/2023]
Abstract
BACKGROUND Chagas disease (CD), caused by Trypanosoma cruzi, represents a health threat to around 20 million people worldwide. Side effects of benznidazole (Bzn) cause 15-20% of patients to discontinue their treatment. Evidence has increased in favor of the use of drug combinations to improve the efficacy and tolerance of the treatment. Natural products are well known to provide structures that could serve as new drugs or scaffolds for CD treatment. Spp of the Amaryllidoideae sub family of Amaryllidaceae family are known by their bioactives alkaloids, which have been reported by their antiparasitic activities. PURPOSE To evaluate the anti-T. cruzi activity of the isolated alkaloid candimine (Cnd) from Hippeastrum escoipense Slanis & Huaylla; and to assess the combination effect between Cnd and Bzn against different life stages of T. cruzi parasites. METHODS The chemical profile of H. escoipense alkaloids extract (AE-H. escoipense), including quantitation of Cnd was performed through GC/MS and UPLC-MS/MS techniques. Subsequently, Cnd was isolated using Shephadex LH-20. Then, the AE-H. escoipense and Cnd were tested against T. cruzi, (epimastigotes, trypomastigotes, and amastigotes) by in vitro proliferation and viability assays. The cytotoxicity was evaluated against Vero and HepG2 mammalian cells. The ultrastructural analysis was perform by transmission electron microscopy (TEM) and mitochondrial activity was carried out by MTT assay. Drug combination assay between Cnd and Bzn was evaluated using the Chou-Talalay method. RESULTS The AE-H. escoipense and Cnd showed high and specific anti-T. cruzi activity, comparable to Bzn. Cnd induces ultrastructural changes in T. cruzi, such as vacuolization, membrane blebs, and increased mitochondrial activity. Regarding the interaction between Cnd and Bzn, it generates synergism in the combinations of 0.25×IC50 in epimastigotes, 2×IC50 in trypomastigotes+amastigotes, and 0.25, 2, and 4×IC50 in amastigotes. CONCLUSION The synergism between Cnd and Bzn indicates that the combination at the concentration of 4×IC50 could be useful as an effective new therapy against CD in the chronic stage. Thus, Cnd isolated from the leaves of H. escoipense emerges as potential candidate for the development of a new drug for the treatment of CD.
Collapse
Affiliation(s)
- Javier E Ortiz
- Instituto de Biotecnología, Facultad de Ingeniería, Universidad Nacional de San Juan, Av. Libertador General San Martin, 1109 O San Juan, Argentina; Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), CCT CONICET San Juan, Argentina
| | - Mauricio Piñeiro
- Instituto de Biotecnología, Facultad de Ingeniería, Universidad Nacional de San Juan, Av. Libertador General San Martin, 1109 O San Juan, Argentina; Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), CCT CONICET San Juan, Argentina
| | - Nieves Martinez-Peinado
- Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal), Hospital Clinic-University of Barcelona, 08036 Barcelona, Spain; Departament de Biologia, Sanitat i Medi Ambient, Facultat de Farmàcia i Ciències de l´Alimentació, Universitat de Barcelona, 08028 Barcelona, Spain
| | - Patricia Barrera
- Facultad de Ciencias Médicas, Instituto de Histología y Embriología "Dr. Mario H. Burgos", Universidad Nacional de Cuyo-CONICET, CC 56 (5500) Mendoza, Argentina
| | - Miguel Sosa
- Facultad de Ciencias Médicas, Instituto de Histología y Embriología "Dr. Mario H. Burgos", Universidad Nacional de Cuyo-CONICET, CC 56 (5500) Mendoza, Argentina
| | - Jaume Bastida
- Departament de Biologia, Sanitat i Medi Ambient, Facultat de Farmàcia i Ciències de l´Alimentació, Universitat de Barcelona, 08028 Barcelona, Spain
| | - Julio Alonso-Padilla
- Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal), Hospital Clinic-University of Barcelona, 08036 Barcelona, Spain; CIBER de Enfermedades Infecciosas, Instituto de Salud Carlos III (CIBERINFEC, ISCIII), Madrid, Spain
| | - Gabriela E Feresin
- Instituto de Biotecnología, Facultad de Ingeniería, Universidad Nacional de San Juan, Av. Libertador General San Martin, 1109 O San Juan, Argentina; Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), CCT CONICET San Juan, Argentina.
| |
Collapse
|
4
|
Adessi TG, Cantero J, Ballesteros-Casallas A, García ME, Nicotra VE, Paulino M. Identification of potential biological target for trypanocidal sesquiterpene lactones derivatives. J Biomol Struct Dyn 2023; 41:14510-14523. [PMID: 36856082 DOI: 10.1080/07391102.2023.2183031] [Citation(s) in RCA: 2] [Impact Index Per Article: 1.0] [Reference Citation Analysis] [Abstract] [Key Words] [MESH Headings] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 10/07/2022] [Accepted: 02/15/2023] [Indexed: 03/02/2023]
Abstract
Sesquiterpene lactones are natural products of the Asteraceae family that have shown trypanocidal activity against Trypanosoma cruzi, even exceeding the effectiveness of drugs used in the treatment of American trypanosomiasis. However, there is no agreement on their mechanism of action and their specificity to interact with parasite proteins. For this reason, we aimed to find biological targets that can interact with these compounds by reverse virtual screening with ligand pharmacophores and putative binding sites and the use of bioinformatic databases. Therefore, 41 possible biological targets were found, and four of them (with crystallized proteins), interfering directly or indirectly in the trypanosomatid redox system, were studied in detail. As a first approach, we focused on the study of trypanothione reductase, and protein-ligand interaction fingerprint analyses were performed to find binding site determinants that promote a possible inhibition of the enzyme. This study contributes to the understanding of one of the putative mechanisms of action of sesquiterpene lactones on one of the numerous suggested targets.Communicated by Ramaswamy H. Sarma.
Collapse
Affiliation(s)
- Tonino G Adessi
- Departamento de Química Orgánica, Facultad de Ciencias Químicas, Universidad Nacional de Córdoba, Córdoba, Argentina
- Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), Instituto Multidisciplinario de Biología Vegetal (IMBIV), Córdoba, Argentina
| | - Jorge Cantero
- Centro de Investigaciones Médicas, Facultad de Ciencias de la Salud, Universidad Nacional del Este, Minga Guazu, Paraguay
- Área Bioinformática, Departamento DETEMA, Facultad de Química, Universidad de la República, Uruguay
| | | | - Manuela E García
- Departamento de Química Orgánica, Facultad de Ciencias Químicas, Universidad Nacional de Córdoba, Córdoba, Argentina
- Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), Instituto Multidisciplinario de Biología Vegetal (IMBIV), Córdoba, Argentina
| | - Viviana E Nicotra
- Departamento de Química Orgánica, Facultad de Ciencias Químicas, Universidad Nacional de Córdoba, Córdoba, Argentina
- Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), Instituto Multidisciplinario de Biología Vegetal (IMBIV), Córdoba, Argentina
| | - Margot Paulino
- Área Bioinformática, Departamento DETEMA, Facultad de Química, Universidad de la República, Uruguay
| |
Collapse
|